Günümüz dünyasında çatışmalar artık sadece tanklar, tüfekler veya füzelerle sınırlı değil. 21. yüzyıl, savaşın tanımını kökten değiştiren ve sınırları belirsizleştiren yeni bir cephe açtı: siber uzay. Siber savaş, ülkelerin birbirlerinin dijital altyapılarına, ekonomik sistemlerine, siyasi süreçlerine ve hatta toplumsal düzenlerine yönelik gerçekleştirdikleri organize ve stratejik saldırıları ifade eder. Bu, görünmez ancak etkisi muazzam olan modern bir mücadele alanıdır. Geleneksel savaş yöntemlerinin aksine, siber savaşın sınırları yoktur; bir saldırı dünyanın herhangi bir yerinden başlatılabilir ve failler genellikle anonim kalmayı başarır. Bir ülkenin enerji şebekesini çökertmek, finansal piyasalarını manipüle etmek veya en gizli devlet sırlarını çalmak, artık fiziksel bir işgal kadar, hatta belki de daha yıkıcı sonuçlar doğurabilir. Bu dijital çatışmalar, ulusal güvenlik stratejilerinin ve jeopolitik dengelerin merkezine oturmuş durumdadır.
Artık “dijital egemenlik” ve “siber savunma” kavramları, bir ülkenin bekası için en az fiziksel askeri güç kadar önemli hale gelmiştir. Devlet destekli hacker grupları, casusluk faaliyetlerinden (cyber espionage) sabotaj eylemlerine kadar geniş bir yelpazede operasyonlar yürütüyor. Bu durum, sadece hükümetleri ve askeri kurumları değil, aynı zamanda kritik altyapıları yöneten özel şirketleri ve hatta sıradan vatandaşları da doğrudan etkiliyor. Kullandığımız teknolojiye olan bağımlılığımız arttıkça, siber tehditlere karşı zafiyetimiz de o oranda büyümektedir. İnternetin ve bağlı cihazların (Nesnelerin İnterneti – IoT) yaygınlaşması, saldırı yüzeyini hayal bile edilemeyecek boyutlara taşımıştır. Bir hastanenin sistemlerini kilitleyen bir fidye yazılımı saldırısı veya bir seçim sürecine müdahale etmeyi amaçlayan organize dezenformasyon kampanyaları, siber savaşın ne kadar çeşitli ve tehlikeli olabileceğinin somut kanıtlarıdır. Bu yeni savaş biçimi, fiziksel hasarın yanı sıra psikolojik, ekonomik ve toplumsal hasarı da hedefler. Bu makalede, siber savaşın ne olduğunu, hangi tekniklerle yürütüldüğünü, ülkeler arası dijital çatışmaların dinamiklerini ve bu yeni nesil tehdide karşı nasıl bir savunma hattı oluşturulabileceğini detaylıca inceleyeceğiz.
Siber Savaş Nedir ve Nerede Kullanılır?
Siber savaş, en basit tanımıyla, bir devletin veya devlet destekli bir aktörün (state-sponsored actor), başka bir devletin bilgisayar sistemlerine, ağlarına veya dijital altyapılarına zarar vermek, kesintiye uğratmak, casusluk yapmak veya manipüle etmek amacıyla başvurduğu kasıtlı eylemler bütünüdür. Bu, geleneksel savaşın dijital bir yansımasıdır ancak kendine has kuralları, dinamikleri ve en önemlisi “belirsizlikleri” vardır. Geleneksel çatışmaların aksine, siber savaşın coğrafi sınırları yoktur; bir saldırı dünyanın herhangi bir yerinden başlatılabilir ve hedef binlerce kilometre uzakta olabilir. Bu eylemler genellikle “siber saldırı” olarak adlandırılsa da, “savaş” terimi, bu saldırıların stratejik, organize, uzun vadeli ve ulusal güvenlik meselesi haline gelen boyutunu vurgular. Bir bilgisayar korsanının kişisel kazanç için yaptığı bir saldırıdan farklı olarak siber savaş, siyasi, askeri veya ekonomik hedeflere ulaşmak için devletler tarafından yürütülür.
Siber savaşın kullanım alanları, modern toplumların ne kadar dijitalleştiği ve buna bağlı olarak ne kadar savunmasız olduğuyla doğru orantılıdır. Kullanım alanları başlıca dört kategoride incelenebilir:
- Kritik Altyapılara Yönelik Sabotaj: Bu, siber savaşın en korkutucu yönüdür. Bir ülkenin enerji santralleri (elektrik şebekeleri), su arıtma tesisleri, ulaşım ağları (hava trafik kontrolü, demiryolları) ve iletişim sistemleri, artık SCADA gibi endüstriyel kontrol sistemleri aracılığıyla dijital olarak yönetilmektedir. Bu sistemlere yönelik başarılı bir siber saldırı, ülkede fiziksel bir kaosa yol açabilir, ekonomiyi felç edebilir ve hatta doğrudan can kayıplarına neden olabilir. Stuxnet solucanının İran’ın nükleer programındaki santrifüjlere fiziksel hasar vermesi, bunun en ünlü örneğidir.
- Ekonomik Savaş ve Endüstriyel Casusluk: Devletler, rakip ülkelerin finansal sistemlerini hedef alabilir. Bankacılık sektörünü kilitlemek, borsada manipülasyonlar yapmak veya büyük şirketlerin ticari sırlarını, araştırma-geliştirme verilerini çalmak, bir ülkenin ekonomik rekabet gücünü ciddi şekilde zedeleyebilir. Bu, fiziksel bir ambargodan daha hızlı ve daha az maliyetli bir şekilde ekonomik zarar vermeyi amaçlar.
- Askeri ve İstihbarat Operasyonları (Casusluk): Bu, siber savaşın belki de en yaygın kullanılan biçimidir. Düşman ülkelerin savunma sistemlerinin planlarını çalmak, askeri komuta kontrol sistemlerini bozmak, askeri iletişimi dinlemek veya kesintiye uğratmak, potansiyel bir fiziksel çatışmada muazzam bir stratejik avantaj sağlar. Devlet destekli hackerlar (APT grupları), sürekli olarak diğer ülkelerin savunma bakanlıklarına, dışişleri bakanlıklarına ve istihbarat servislerine sızmaya çalışır.
- Psikolojik Savaş ve Dezenformasyon: Bu kategori, doğrudan toplumu hedef alır. Sosyal medya platformları ve dijital haber kaynakları aracılığıyla sistematik olarak yanlış bilgi (dezenformasyon) ve yanıltıcı bilgi (misinformasyon) yaymak, seçimlere müdahale etmek, toplumsal kutuplaşmayı artırmak veya bir kriz anında panik yaratmak, bir ülkenin iç istikrarını ve demokratik süreçlerini hedef alır. Bu, siber savaşın “yumuşak güç” ancak bir o kadar da yıkıcı etkisi olan bir yönüdür.
Siber Savaş Teknik Özellikleri
Siber savaş, belirli teknik yöntemler, vektörler ve araçlar kullanılarak yürütülür. Bu yöntemler, hedefin zafiyetlerine, saldırının amacına (casusluk, sabotaj, kesinti) ve saldırganın kaynaklarına göre değişiklik gösterir. Bu dijital çatışmaların “teknik özellikleri”, siber güvenlik uzmanlarının sürekli mücadele ettiği karmaşık ve sürekli gelişen tehditleri oluşturur. Devlet destekli saldırganlar, sıradan siber suçlulara göre çok daha fazla kaynağa, zamana ve motivasyona sahiptir.
En yaygın kullanılan araçlar ve teknikler şunlardır:
- Gelişmiş Kalıcı Tehditler (Advanced Persistent Threats – APT): Siber savaş operasyonları genellikle APT grupları tarafından yürütülür. APT, bir ağa yetkisiz erişim sağlayan ve bu erişimi uzun süre fark edilmeden sürdüren sofistike bir saldırı türüdür. Amaç “vur-kaç” değil, sistemin içinde kalıcı olarak yerleşmek, veri çalmak ve doğru anı (örneğin siyasi bir kriz) bekleyerek sabotaj eylemini gerçekleştirmektir.
- Kötü Amaçlı Yazılımlar (Malware): Siber savaşın ana cephanesidir.
- Solucanlar (Worms): Stuxnet gibi solucanlar, ağlar arasında kendi kendilerine yayılarak zafiyetleri istismar eder ve büyük ölçekli hasara yol açabilir.
- Fidye Yazılımları (Ransomware): Normalde finansal motivasyonlu olsa da (Örn: WannaCry, NotPetya), devletler tarafından bir ülkenin sağlık veya lojistik sistemini felç etmek için bir sabotaj aracı olarak kullanılabilir. NotPetya saldırısı, özellikle Ukrayna’yı hedef almış ve küresel çapta milyarlarca dolarlık zarara yol açarak bunun bir siber savaş silahı olabileceğini göstermiştir.
- Casus Yazılımlar (Spyware) ve Rootkit’ler: Hedef sistemlere gizlice sızarak veri çalmak, tuş vuruşlarını kaydetmek, iletişimi dinlemek veya sistemi uzaktan kontrol etmek için kullanılır.
- Sıfır Gün Açıkları (Zero-Day Exploits): Bunlar, siber savaşın en değerli ve pahalı silahlarıdır. Bir “sıfır gün açığı”, yazılım geliştiricisinin veya güvenlik topluluğunun henüz haberdar olmadığı, dolayısıyla bir yaması (patch) bulunmayan güvenlik açığıdır. Devletlerin istihbarat kurumları, bu açıkları bulmak, geliştirmek veya karaborsadan satın almak için milyonlarca dolarlık bütçeler ayırır. Bir sıfır gün açığı, en güvenli olduğu düşünülen sistemlere bile (örneğin modern işletim sistemleri veya güvenlik duvarları) sızma garantisi verebilir.
- Dağıtık Hizmet Reddi (DDoS) Saldırıları: Bu saldırıların amacı, bir web sitesini, sunucuyu veya ağı (örneğin bir ülkenin ana internet altyapısını), kaldırabileceğinden çok daha fazla sahte trafik göndererek aşırı yüklemek ve erişilemez hale getirmektir. Ülkeler arası dijital çatışmalarda DDoS, genellikle hükümet sitelerini, bankaları, medya kuruluşlarını veya kritik çevrimiçi hizmetleri hedef alarak kamu hizmetlerini aksatmak ve panik yaratmak için kullanılır.
- Sosyal Mühendislik ve Oltalama (Phishing): Teknik zafiyetlerden çok insan zafiyetlerini hedefler. Devlet destekli gruplar, kritik kurumlarda (bakanlıklar, askeri tesisler, enerji şirketleri) çalışan kilit personeli hedef alan son derece sofistike “hedefli oltalama” (spear-phishing) e-postaları gönderir. Güvenilir bir kaynak gibi görünen bu e-postalar aracılığıyla çalışanın kimlik bilgileri (kullanıcı adı, şifre) çalınır veya sisteme bir “arka kapı” (backdoor) yerleştiren kötü amaçlı bir yazılım yüklenir. Bu, genellikle bir ağa sızmanın ilk adımıdır.
Siber Savaşın Etkileri ve Mücadele Yöntemleri
Siber savaşın etkileri, dijital dünyanın sanal sınırlarını aşarak gerçek dünyada derin, kalıcı ve somut izler bırakır. Bu etkiler sadece sunuculardaki veri kaybıyla sınırlı değildir; toplumsal istikrardan ulusal egemenliğe, ekonomik refahtan bireysel güvenliğe kadar modern yaşamın her alanını kapsar. Bu yeni nesil çatışma yöntemi, modern toplumların en büyük gücünü, yani teknolojiye ve ağlara olan bağlılığını, ironik bir şekilde en büyük zafiyetine dönüştürmüştür.
Ekonomik etkiler genellikle en somut olanlarıdır. Büyük ölçekli bir siber saldırı, bir ülkenin bankacılık sistemini günlerce durdurabilir, borsayı manipüle edebilir, tedarik zincirlerini (lojistik, liman yönetimi) bozabilir ve şirketlerin yıllar süren araştırma-geliştirme çalışmalarıyla elde ettikleri milyarlarca dolarlık fikri mülkiyetini çalabilir. Dijital altyapıya duyulan güvenin sarsılması, uluslararası yatırımların azalmasına ve ekonomik durgunluğa yol açabilir. Sadece bir saldırının temizlenmesi, sistemlerin onarılması ve güvenliğin yeniden sağlanması dahi devasa maliyetler gerektirir.
Toplumsal ve politik etkiler ise daha sinsi ve uzun vadelidir. Dezenformasyon kampanyaları ve seçimlere müdahale girişimleri, demokratik süreçlere ve kurumlara olan halk inancını temelden sarsar. Sosyal medya botları ve troller aracılığıyla yayılan kışkırtıcı içerikler, toplumu kutuplaştırarak iç çatışmaları körükleyebilir. Kritik hizmetlerin (sağlık, enerji, su) aksaması, toplumsal panik, kaos ve kargaşaya neden olur. Bu durum, hükümetlerin kendi vatandaşlarını koruma kapasitesini ve meşruiyetini sorgulatır, ulusal birliği zayıflatır.
Bu yıkıcı etkilere karşı koymak için ülkeler, “reaktif” (saldırı sonrası müdahale) bir yaklaşımdan “proaktif” (önleyici) bir yaklaşıma geçmek zorundadır. Mücadele yöntemleri çok katmanlı olmalıdır:
- Güçlü [Siber Savunma] Kapasitesi: Bu mücadelenin temel taşıdır. Bu, sadece antivirüs yazılımları kurmaktan veya güvenlik duvarlarını güncellemekten ibaret değildir. Ulusal düzeyde 7/24 çalışan Siber Güvenlik Operasyon Merkezleri (SOC) kurmak, kritik ulusal altyapıları sürekli izlemek, yapay zeka ve makine öğrenimi destekli tehdit algılama sistemleri kullanmak ve saldırılara anında müdahale edebilecek Ulusal Siber Olaylara Müdahale Ekipleri (CERT/USOM) oluşturmak anlamına gelir.
- Uluslararası İşbirliği ve Hukuki Düzenlemeler: Siber uzay küresel bir alan olduğu için, tek bir ülkenin kendini tamamen izole ederek koruması imkansızdır. Siber tehditler sınır tanımaz. Ülkeler arası anlık istihbarat paylaşımı, ortak siber tatbikatlar ve siber suçluların iadesi konularında uluslararası anlaşmalar kritik öneme sahiptir. Cenevre Sözleşmesi gibi geleneksel savaş hukukunun siber savaşa nasıl uygulanacağı konusunda küresel bir konsensüs oluşturulmaya çalışılmaktadır (Örn: Tallinn Manuel’i).
- İnsan Faktörü ve Farkındalık Eğitimi: Teknik önlemler ne kadar gelişmiş olursa olsun, en zayıf halka genellikle insandır. Sosyal mühendislik saldırıları hala en etkili sızma yöntemidir. Bu nedenle, kritik kurumlarda çalışan personelin ve aynı zamanda tüm vatandaşların siber hijyen (güçlü şifreler, iki faktörlü kimlik doğrulama, bilinmeyen e-postaları açmama) konusunda eğitilmesi, oltalama saldırılarını tanımaları ve güvenli internet alışkanlıkları edinmeleri, ulusal siber savunmanın ayrılmaz bir parçasıdır.
Siber Savaş ve Geleneksel Savaş Karşılaştırması
Siber savaş, genellikle askeri terminolojide “beşinci savaş alanı” olarak adlandırılır (kara, deniz, hava ve uzaydan sonra). Geleneksel (kinetik) savaş ile siber savaş arasında temel farklar bulunsa da, her ikisinin de nihai amacı temelde aynıdır: düşmanın iradesini kırmak, askeri ve ekonomik kapasitesini zayıflatmak ve ulusal hedeflere ulaşmak. Ancak bu hedeflere ulaşma yöntemleri, maliyetleri ve sonuçları kökten farklıdır.
Geleneksel savaş, fiziksel güç ve görünür yıkıma dayanır. Tanklar, uçaklar, gemiler ve askerler kullanılarak toprak ele geçirilir, altyapı bombalanır ve düşman askeri personeli etkisiz hale getirilir. Sınırlar nettir, savaş ilanı genellikle resmidir ve uluslararası savaş hukuku (Cenevre Sözleşmesi vb.) görece daha net bir şekilde uygulanır. Fiziksel hasar gözle görülür ve kayıplar (askeri ve sivil) sayılabilirdir. Maliyeti son derece yüksektir ve büyük bir lojistik operasyon gerektirir.
Siber savaş ise birçok açıdan asimetrik bir savaş türüdür. Nispeten küçük bir ülke veya hatta iyi organize olmuş devlet dışı bir aktör, çok daha güçlü bir süper güce karşı siber alanda ciddi ve orantısız zararlar verebilir. Geleneksel savaş için gereken milyarlarca dolarlık askeri donanımın (uçak gemileri, savaş jetleri) aksine, siber savaş için gereken yatırım çok daha düşüktür; yetenekli yazılımcılar, güçlü bilgisayar altyapısı ve stratejik zeka yeterli olabilir.
İki savaş türü arasındaki en belirgin ve stratejik açıdan en önemli fark faillerin tespiti (attribution) sorunudur. Geleneksel savaşta füzeyi kimin ateşlediği veya tankı kimin gönderdiği bellidir. Siber savaşta ise saldırılar neredeyse her zaman sahte bayraklar (false flags) altında, karmaşık vekil sunucular (proxy) ve ele geçirilmiş bilgisayarlardan oluşan botnetler aracılığıyla gerçekleştirilir. Bir saldırının arkasında hangi devletin olduğunu %100 kesinlikle ve hukuken kanıtlamak son derece zordur. Bu “makul inkar edilebilirlik” (plausible deniability), siber saldırıları “gri alanda”, yani savaş ve barış arasındaki belirsiz bölgede tutar.
Aşağıdaki tablo, iki çatışma biçiminin temel farklarını özetlemektedir:
| Özellik | Geleneksel Savaş (Kinetik Savaş) | Siber Savaş (Dijital Savaş) |
| Savaş Alanı | Fiziksel coğrafya (Kara, deniz, hava, uzay) | Dijital uzay (Ağlar, sistemler, veri katmanı) |
| Gereken Kaynak | Çok yüksek maliyet (Asker, silah, ağır sanayi, lojistik) | Düşük/Orta maliyet (Yazılımcı, yazılım, internet altyapısı) |
| Hasar Türü | Fiziksel yıkım, can kaybı, toprak kaybı | Veri kaybı, sistem kesintisi, ekonomik kaos, altyapı bozulması |
| Faillerin Tespiti | Genellikle net ve açıktır | Çok zor, yüksek inkar edilebilirlik (Attribution Sorunu) |
| Sınırlar | Belirli coğrafi sınırlar ve cephe hatları | Sınırsız, küresel erişim, cephe hattı yoktur |
| Hukuki Durum | Uluslararası savaş hukuku (Cenevre vb.) ile düzenlenir | Hukuki boşluklar ve gri alanlar mevcuttur (Tallinn Manuel vb.) |
| Asimetri | Düşük (Güçlü devlet avantajlıdır) | Yüksek (Zayıf devletler de ciddi tehdit oluşturabilir) |
Sonuç olarak, siber savaş, geleneksel savaşın yerini almak yerine, onu tamamlayan, onun öncesinde kullanılan (hazırlık aşaması) veya onunla entegre çalışan bir araç haline gelmiştir. Bir fiziksel işgalden önce düşmanın iletişimini, hava savunma radarlarını ve komuta kontrol sistemlerini siber saldırılarla felç etmek, modern askeri stratejilerin ayrılmaz bir parçasıdır.
Siber Savaşın Diğer Çatışma Yöntemlerine Göre Farkları
Ülkeler arası anlaşmazlıklar tarih boyunca diplomasi, ekonomik yaptırımlar ve geleneksel (kinetik) savaş gibi çeşitli yöntemlerle yönetilmeye çalışılmıştır. Siber savaş, bu çatışma yöntemleri spektrumuna 21. yüzyılda eklenen yeni, benzersiz ve son derece esnek bir araçtır. Diğer yöntemlerle kıyaslandığında, siber savaşın saldırgan devlet açısından tercih edilmesinin altında yatan belirgin “avantajları” bulunmaktadır.
Ekonomik yaptırımlar ile karşılaştırıldığında, siber savaş çok daha hızlı, daha cerrahi ve potansiyel olarak daha az maliyetli bir seçenektir. Ekonomik yaptırımlar (ticaret kısıtlamaları, ambargolar, varlık dondurma), bir ülkenin ekonomisini zayıflatmak için tasarlanmış uzun vadeli stratejilerdir. Etkilerinin hedef ülkede (ve bazen uygulayan ülkede) tam olarak görülmesi aylar, hatta yıllar alabilir. Ayrıca, yaptırımı uygulayan ülke için de ekonomik maliyetleri olabilir (ithalat/ihracat kaybı, tedarik zinciri sorunları). Siber savaş ise, hedef alınan bir ülkenin finansal sistemini veya enerji şebekesini saatler içinde çökerterek anlık ve sarsıcı bir etki yaratabilir. Maliyeti, yaptırımların potansiyel ekonomik geri tepmesinden çok daha düşüktür.
Diplomasi ve Geleneksel Propaganda ile kıyaslandığında, siber savaş çok daha agresif, doğrudan ve manipülatif bir eylemdir. Geleneksel propaganda veya “yumuşak güç” diplomasisi, diğer ülkelerin kamuoyunu ve elitlerini ikna yoluyla etkilemeyi amaçlar. Siber savaşın bir kolu olan dezenformasyon kampanyaları (bilgi savaşı) ise bu süreci “kirli” yöntemlerle hızlandırır ve daha yıkıcı hale getirir. Ancak siber savaşın sabotaj yönü (altyapıya zarar verme), diplomasinin tamamen zıttı olan doğrudan bir saldırı eylemidir.
Siber savaşın diğer tüm yöntemlere göre en belirgin ve stratejik “avantajı”, “gri bölge” (grey zone) operasyonlarına mükemmel bir şekilde olanak tanımasıdır. Gri bölge, açık bir savaş ilanı (casus belli) sayılmayan ancak barışçıl da olmayan, savaş ve barış arasındaki o belirsiz alanda yürütülen düşmanca eylemleri tanımlar. Bir ülkenin enerji şebekesine siber saldırı yapmak ciddi bir saldırıdır, ancak failin tespiti (attribution) neredeyse imkansız olduğu için, hedef ülke bu eyleme karşı konvansiyonel bir askeri karşılık vermekte (örneğin bombalamak) zorlanır. Bu durum, siber savaşı, özellikle nükleer silahlara sahip ülkeler arasındaki gerilimlerde, topyekun bir savaşa tırmanma (eskalasyon) riskini kontrol altında tutarak düşmana zarar vermek için “ideal” bir araç haline getirir.
Ayrıca, siber savaş [Hibrit Savaş] (Hybrid Warfare) konseptinin vazgeçilmez bir bileşenidir. Hibrit savaş, konvansiyonel askeri güç, düzensiz milisler, ekonomik baskı, propaganda ve siber saldırıların eş zamanlı ve senkronize bir şekilde kullanılmasını ifade eder. Bu entegre stratejide siber savaş, düşmanın komuta kontrol sistemini bozmak, lojistiğini aksatmak, kamuoyunu manipüle etmek ve kritik altyapısını felç etmek için kullanılırken, fiziksel güçler sahada avantaj elde eder. Bu entegrasyon, siber savaşın tek başına değil, diğer çatışma yöntemlerini destekleyici bir “güç çarpanı” olarak ne kadar etkili olduğunu net bir şekilde göstermektedir.
Siber Savaş ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. Sıradan vatandaşlar siber savaştan doğrudan etkilenir mi?
Kesinlikle. Siber savaş sadece hükümet binalarını, askeri üsleri veya büyük şirketleri hedef almaz. Bir ülkenin kritik altyapılarına (elektrik şebekesi, su arıtma tesisleri, doğal gaz dağıtımı) yapılan saldırı, doğrudan sivil hayatı felç eder. Kışın ortasında elektriksiz veya ısınmasız kalmak, hastanelerin çalışamaması veya süpermarket raflarının boşalması (lojistik sistemleri çökerse) siber savaşın doğrudan sivil etkileridir. Ayrıca, bankacılık sistemine yapılan bir saldırı, insanların paralarına veya maaşlarına erişememesine neden olabilir. Daha dolaylı ama tehlikeli bir etki de dezenformasyon kampanyalarıdır. Bu kampanyalar doğrudan vatandaşların algılarını hedef alarak toplumsal kutuplaşmayı artırır, demokratik süreçlere (seçimler gibi) olan güveni sarsar ve ulusal birliği zayıflatır. Son olarak, devlet destekli casusluk operasyonlarında çalınan devasa kişisel veri tabanları (nüfus kayıtları, sağlık verileri), bireysel güvenlik riskleri ve kimlik hırsızlığı tehlikeleri yaratır.
2. Bir siber saldırının “siber savaş eylemi” sayılması için kriter nedir?
Bu, uluslararası hukukta hala en çok tartışılan ve en “gri” olan konulardan biridir. Hukukçular ve devletler arasında tam bir fikir birliği yoktur. Genellikle bir eylemin “savaş” veya “silahlı saldırı” olarak nitelendirilmesi için iki ana kriter aranır: Fail (Attribution) ve Etki (Effect). İlk olarak, saldırının arkasında bir devletin olması veya devlet tarafından yönlendirilen, finanse edilen veya desteklenen bir grubun (APT) bulunması gerekir. İkincisi, saldırının etkisinin belirli bir eşiği aşması gerekir. NATO’nun siber savunma mükemmeliyet merkezi tarafından hazırlanan Tallinn Manuel’i gibi uluslararası kılavuzlar, bir siber saldırının sonuçları, fiziksel bir silahlı saldırının sonuçlarına (örneğin can kaybı, ciddi yaralanma veya kritik altyapıda büyük fiziksel yıkım) eşdeğerse, bunun geleneksel anlamda bir “silahlı saldırı” olarak kabul edilebileceğini ve hedef ülkeye meşru müdafaa hakkı (BM Sözleşmesi Madde 51) doğurabileceğini belirtir. Ancak örneğin bir ülkenin borsasını çökertmek “fiziksel yıkım” sayılır mı? Bu sınır hala çok belirsizdir ve bu belirsizlik, siber savaşın “gri bölgede” kalmasına neden olmaktadır.
3. Siber savaşta en savunmasız hedefler nelerdir?
En savunmasız hedefler, genellikle “kritik ulusal altyapılar” olarak adlandırılan ve modern toplumun işleyişi için hayati önem taşıyan sistemlerdir. Bunların çoğu, siber güvenlik düşünülmeden (internet henüz yaygın değilken) tasarlanmış eski endüstriyel kontrol sistemleri (SCADA veya PLC’ler) üzerine kuruludur ve sonradan internete bağlanarak devasa bir saldırı yüzeyi oluşturmuşlardır. Başlıca savunmasız hedefler şunlardır:
- Enerji Sektörü: Elektrik üretim santralleri, dağıtım şebekeleri (şalt sahaları), nükleer santraller ve petrol/doğal gaz boru hatları.
- Finans Sektörü: Bankaların ana sistemleri, ulusal ödeme sistemleri (EFT/Swift), borsalar ve sigorta şirketleri.
- Ulaşım Sistemleri: Hava trafik kontrol kuleleri, demiryolu sinyalizasyon sistemleri, liman yönetimi ve lojistik ağları.
- Sağlık Hizmetleri: Hastanelerin hasta kayıt veri tabanları, randevu sistemleri ve hatta yaşam destek üniteleri gibi ağa bağlı tıbbi cihazlar.
- Su ve Atık Yönetimi: İçme suyu sağlayan arıtma tesisleri ve baraj kontrol sistemleri.Bu sistemlere yönelik başarılı bir saldırı, sadece ekonomik kayba değil, kitlesel paniğe ve can kaybına yol açma potansiyeline sahiptir.
4. “Hibrit Savaş” tam olarak nedir ve siber savaş bunun neresindedir?
[Hibrit Savaş], bir devletin, geleneksel (konvansiyonel) askeri güç, düzensiz askeri güçler (milisler, vekil savaşçılar), ekonomik baskı, diplomatik manipülasyonlar, propaganda/dezenformasyon ve siber saldırılar gibi farklı araçları eş zamanlı, entegre ve senkronize bir şekilde kullanarak belirli bir siyasi hedefe ulaşmaya çalıştığı modern bir çatışma stratejisidir. Hibrit savaşta amaç, düşmanın karar alma süreçlerini felç etmek, toplumsal direncini kırmak ve uluslararası arenada kafa karışıklığı yaratmaktır. Siber savaş, bu stratejinin vazgeçilmez bir “güç çarpanı” bileşenidir. Fiziksel askeri güçler sahada ilerlerken, siber saldırılar eş zamanlı olarak düşmanın komuta kontrol sistemlerini, iletişim ağlarını, hava savunma radarlarını ve lojistik altyapısını felç eder. Aynı anda, dezenformasyon kampanyaları düşman halkının moralini bozar ve uluslararası kamuoyunu manipüle eder. Siber savaş, hibrit stratejinin dijital cephesini oluşturur.
5. Siber savaşın geleceği nedir? Yapay zeka (AI) bu alanı nasıl değiştirecek?
Siber savaşın geleceği, kaçınılmaz olarak yapay zeka (AI) ve makine öğrenimi (ML) tarafından şekillenecektir. Bu değişim çift yönlü olacaktır. Savunma tarafında, yapay zeka, devasa veri akışlarını (ağ trafiği, sistem günlükleri) insan analistlerden çok daha hızlı analiz ederek anormallikleri ve siber saldırı girişimlerini (henüz bilinmeyen tehditler dahil) anında tespit etmek için kullanılmaktadır. Otonom savunma sistemleri, bir saldırıyı algıladığı anda insan müdahalesine gerek kalmadan izolasyon ve müdahale gerçekleştirebilir. Saldırı tarafında ise yapay zeka, siber savaşı daha tehlikeli hale getirecektir. Yapay zeka, saniyeler içinde güvenlik açıklarını (zafiyet taraması) otonom olarak tarayabilir, tespit ettiği zafiyetlere özel yeni kötü amaçlı yazılım varyantları oluşturabilir (polimorfik malware) ve çok daha ikna edici, kişiye özel sosyal mühendislik saldırıları (örneğin “deepfake” ses ve video kullanarak) düzenleyebilir. Gelecekte, siber savaşlar muhtemelen insan hızının çok ötesinde, saniyeler içinde gerçekleşen, AI sistemlerinin birbiriyle savaştığı “algoritmik savaşlara” dönüşebilir.
Görüldüğü gibi, siber savaş artık bir bilim kurgu senaryosu değil, ülkeler arası ilişkilerin, uluslararası hukukun ve ulusal güvenliğin ayrılmaz bir gerçeğidir. Dijitalleşen dünyamızda, kritik altyapılarımızdan kişisel verilerimize, demokratik süreçlerimizden ekonomik istikrarımıza kadar her şey potansiyel bir hedef haline gelmiştir. Bu yeni savaş alanı, görünmez faillerin coğrafi sınırlar olmaksızın yürüttüğü asimetrik, karmaşık ve tespiti zor operasyonlara sahne olmaktadır. Geleneksel savunma anlayışlarının yetersiz kaldığı bu dijital çatışmalar çağında, hem devletlerin en üst düzeyde stratejik yatırımlar yapması hem de bireylerin temel siber güvenlik bilincine sahip olması, dijital egemenliğimizi ve toplumsal istikrarımızı korumanın tek yoludur.
